پروتکل انتقال پرونده (File Transfer Protocol) یا FTP نوعی پروتکل در شبکه است که برای انتقال فایلها از یک رایانه به رایانه دیگر در شبکه اینترنت استفاده میشود. این پروتکل از معماری کلاینت-سرور استفاده میکند. پروتکل FTP امکان انتقال فایلها و پوشهها را از یک رایانه به رایانه دیگر فراهم میکند. با استفاده از این پروتکل میتوانید فایلها را بین کامپیوتر شخصی، سرور وب، یا سرویسهای مختلف منتقل کنید. در ادامه این مقاله قصد داریم تا شما را با پروتکل انتقال فایل بیشتر آشنا کنیم. پس با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.
پروتکل انتقال فایل یا اف تی پی چیست؟
پروتکل انتقال فایل ((File Transfer Protocol یا FTP یک پروتکل شبکه است که برای انتقال فایلها بین کامپیوترها در شبکههای اینترنت استفاده میشود. این پروتکل امکان ارسال و دریافت فایلها را بین یک کلاینت (مانند کامپیوتر شخصی) و یک سرور (مانند سرور وب) فراهم میکند. وقتی یک کلاینت و یک سرور FTP ارتباط برقرار میکنند، کلاینت میتواند فایلها را به سرور ارسال کند یا از سرور فایلها را دریافت کند. اف تی پی از پورت ۲۱ برای برقراری اتصال کنترل استفاده میکند و از پورت ۲۰ برای انتقال دادههای فایل استفاده میشود.
پروتکل انتقال پرونده دارای عملیات متنوعی است که امکاناتی مانند ورود به سیستم (login)، خروج از سیستم ((logout، لیست کردن فایلها و دایرکتوریها، ایجاد دایرکتوری، حذف فایل و دایرکتوری، انتقال فایل بین کلاینت و سرور، تغییر نام فایل و دایرکتوری و ... را فراهم میکند. همچنین FTP میتواند به صورت امن (با استفاده از پروتکل FTPS یا SFTP) نیز استفاده شود تا اطلاعات ارسالی رمزگذاری شده و امنیت بیشتری فراهم شود.
مزایای استفاده از پروتکل انتقال فایل چیست؟
استفاده از پروتکل انتقال فایل دارای مزایای زیادی است. در زیر تعدادی از این مزایا را بررسی میکنیم:
قابلیت انتقال فایلهای بزرگ
پروتکل انتقال پرونده به شما اجازه میدهد تا فایلهای بزرگ را بین کامپیوترها منتقل کنید. این قابلیت زمانی که نیاز به انتقال فایلهای حجیم مانند فایلهای ویدئویی، پایگاه دادهها و فایلهای بکآپ دارید بسیار مفید است.
سرعت تبادل اطلاعات
این پروتکل به دلیل استفاده از پروتکلهای بهینه و اختصاصی برای انتقال فایلها، سرعت بالایی در تبادل اطلاعات فراهم میکند. این امر برای افرادی که باید به طور مداوم فایلها را بین سیستمها جابجا کنند، بسیار حیاتی است.
پشتیبانی از مدیریت دسترسی
اف تی پی امکانات قابل تنظیمی برای مدیریت دسترسی دارد. شما میتوانید دسترسیها و مجوزهای مشخصی را برای کاربران تعیین و کنترل کنید که هر کاربر بتواند به چه فایلها و دایرکتوریها دسترسی داشته باشد.
سازگاری با سیستمعاملهای مختلف
این پروتکل را میتوان بر روی اکثر سیستمعاملها و پلتفرمهای مختلف استفاده کرد. این امکان را به شما میدهد تا با استفاده از FTP، فایلها را بین سیستمهای مختلفی که از سیستمعاملهای متفاوتی استفاده میکنند انتقال دهید.
پشتیبانی از رمزنگاری و امنیت
FTP از پروتکلهای امنیتی مانند FTPS بر پایه ( SSL/TLS) و SFTP (SSH File Transfer Protocol) پشتیبانی میکند. این پروتکلها امکان رمزنگاری اطلاعات در حین انتقال را فراهم میکنند و امنیت بیشتری در مورد انتقال فایلها ارائه میدهند.
سهولت استفاده
استفاده از پروتکل انتقال پرونده بسیار آسان است و تقریباً هر کسی با آشنایی ابتدایی با کامپیوتر میتواند از آن استفاده کند. بسیاری از برنامهها و نرمافزارهای FTP دارای رابط کاربری کاربرپسند هستند که به شما امکان میدهنددسترسی به فایلها و انتقال آنها را به راحتی انجام دهید.
از طرفی، باید توجه کنید که FTP در مقابل پروتکلهای جدیدتری مانند SFTP و WebDAV که قابلیتها و امنیت بیشتری دارند، محدودیتهایی دارد. به عنوان مثال FTP به طور پیش فرض از رمزنگاری استفاده نمیکند و اطلاعات بدون رمزنگاری انتقال مییابند. در نتیجه اگر از اف تی پی استفاده میکنید باید اطلاعات خود را به طور جداگانه رمزگذاری یا از نسخههای امنتر FTP مانند FTPS و SFTP استفاده کنید.
کاربرد پروتکل FTP چیست؟
پروتکل انتقال پرونده برای انتقال فایلها بین کامپیوترها در شبکههای کامپیوتری استفاده میشود. کاربرد اصلی این پروتکل در انتقال فایلها به صورت مستقیم بین یک کامپیوتر کلاینت و یک کامپیوتر سرور است. در زیر تعدادی از کاربردهای اصلی آن را بررسی میکنیم:
-
انتقال فایلهای وب: FTP به طور گستردهای در انتقال فایلهای وب استفاده میشود. این شامل بارگذاری فایلها به سرور وب، بارگیری فایلها از سرور وب و به روزرسانی فایلهای وب است. طراحان وب و مدیران سایت از آن برای انتقال فایلهای HTML، CSS، تصاویر، فایلهای مولد و دیگر فایلهای مرتبط با وب استفاده میکنند.
-
بروزرسانی و مدیریت سایت: پروتکل انتقال پرونده برای بروزرسانی و مدیریت فایلهای سایت استفاده میشود. با استفاده از FTP، مدیران میتوانند فایلها و دایرکتوریهای سایت را اصلاح، حذف، ایجاد و منتقل کنند. این شامل بروزرسانی محتوا، افزودن و حذف صفحات، بروزرسانی فایلهای دانلود و مدیریت ساختار فایلها و دایرکتوریها است.
-
پشتیبانگیری و بازیابی فایلها: این پروتکل برای پشتیبانگیری و بازیابی فایلها از سیستمها و سرورها استفاده میشود. با استفاده از آن میتوانید فایلها را بین سیستمهای مختلف منتقل کنید و نسخههای پشتیبان از فایلها را بر روی سرورها ذخیره کنید.
-
به اشتراک گذاری فایلها: FTP امکان به اشتراک گذاری فایلها بین کاربران در شبکههای داخلی یا اینترنتی را فراهم میکند. این شامل ارسال فایلها به شرکاء تجاری، مشتریان، همکاران و دیگر افراد است.
-
انتقال برنامهها و به روزرسانیها: پروتکل انتقال فایل برای انتقال برنامهها، به روزرسانیها و نسخههای نرمافزارها استفاده میشود. توسعهدهندگان و توزیعکنندگان میتوانند نرمافزارها و به روزرسانیها را از طریق FTP به کاربران و مشتریان ارسال کنند.
معرفی انواع پروتکل انتقال پرونده FTP
پروتکل انتقال پرونده FTP (File Transfer Protocol) یک پروتکل قدیمی و پرکاربرد در شبکههای کامپیوتری است که برای انتقال فایلها بین سیستمها استفاده میشود. در زیر، نسخهها و انواع مختلف پروتکل FTP را بررسی میکنیم:
FTP بدون رمزنگاری
FTP بدون رمزنگاری، نسخه ابتدایی و اولیه پروتکل انتقال پرونده اف تی پی است. در این نسخه، ارسال و دریافت فایلها به صورت متننگاری انجام نمیشود و اطلاعات قابل خواندن است. این نسخه از نظر امنیتی ضعیف است و در شبکههای عمومی توصیه نمیشود.
FTP با رمزنگاری (FTP Secure)
FTP Secure یا FTPS، نسخه امن شده پروتکل اف تی پی است. در این نسخه، از پروتکل SSL/TLS برای رمزنگاری اطلاعات استفاده میشود. FTPS از دو حالت Implicit و Explicit پشتیبانی میکند. در حالت Implicit، اتصال امن بین کلاینت و سرور برقرار میشود. در حالت Explicit، ابتدا اتصال غیرامن برقرار میشود و سپس با دستورات خاصی به حالت امن تغییر میکند. FTPS توسط بسیاری از سرورها و کلاینتهای FTP پشتیبانی میشود.
SFTP (SSH File Transfer Protocol)
SFTP یا SSH File Transfer Protocol یک پروتکل متفاوت است که از پروتکل SSH (Secure Shell) برای انتقال فایلها استفاده میکند. SFTP به صورت پیشفرض از رمزنگاری امن برای انتقال اطلاعات استفاده میکند و تمام اطلاعات انتقالی رمزنگاری شده است. این پروتکل از پورت 22 استفاده میکند و در بیشتر سرورها و کلاینتها پشتیبانی میشود.
FTP over SSH (FTP-SSH)
FTP over SSH یا FTP-SSH شامل استفاده از پروتکل SSH برای ایجاد تونل امن برای انتقال فایلها است. در این حالت، ابتدا اتصال SSH برقرار میشود و سپس دستورات FTP با استفاده از پروتکل FTP-SSH، امکان انتقال فایلها با استفاده از دستورات FTP فراهم میشود. این روش میتواند یک جایگزین برای SFTP باشد؛ اما معمولاً SFTP به عنوان یک راه حل امنتر و پیشرفتهتر برای انتقال فایلها توصیه میشود.
لطفا توجه داشته باشید که امنیت انتقال فایلها در شبکههای عمومی به طور کلی تحت تأثیر عوامل دیگری مانند تنظیمات سرور، رمز عبور قوی، مدیریت و نظارت مناسب و موارد امنیتی دیگر قرار میگیرد. همچنین توصیه میشود همیشه از آخرین نسخهها و تنظیمات امنیتی پروتکلها استفاده کنید و مطمئن شوید که سیستمهای شما بهروزرسانی و محافظت شده باشند.
چه تفاوتی بین FTP و SFTP وجود دارد؟
FTP (File Transfer Protocol) و SFTP (SSH File Transfer Protocol) دو پروتکل متفاوت برای انتقال فایلها در شبکههای کامپیوتری هستند. در زیر تفاوتهای اصلی بین این دو را بررسی میکنیم:
1. امنیت
- FTP از رمزنگاری ناامن برای انتقال اطلاعات استفاده میکند. رمزنگاری اطلاعات در اف تی پی به طور پیش فرض فراهم نشده است و اطلاعات ارسال شده به صورت متننگاری نشده قابل مشاهده است.
- SFTP از رمزنگاری امن برای انتقال اطلاعات استفاده میکند. از پروتکل SSH (Secure Shell) برای برقراری ارتباط امن استفاده میکند و تمام اطلاعاتی که بین کامپیوتر کلاینت و کامپیوتر سرور انتقال مییابد، رمزنگاری شده است. این به معنای این است که اطلاعاتی که از طریق SFTP ارسال میشود، نمیتواند توسط اشخاص غیرمجاز مشاهده شود.
2. پورت
- اف تی پی برای ارتباط از پورت 21 استفاده میکند.
- SFTP برای ارتباط از پورت 22 استفاده میکند. این پورت به طور کلی برای شبکههای امن استفاده میشود، از جمله SSH.
3. محدودیتهای شبکه
- FTP به طور مستقیم با پروتکل TCP/IP کار میکند. این بدان معناست که ممکن است در برخی شبکهها، مانند شبکههایی که از پروتکل NAT استفاده میکنند، مشکلاتی در ارتباط FTP وجود داشته باشد.
- SFTP از پروتکل SSH برای برقراری ارتباط استفاده میکند. این به این معناست که میتواند به سادگی از طریق پروتکلهای NAT و فایروال عبور کند و در بیشتر شبکهها به خوبی کار میکند.
4. پشتیبانی از عملیات
- پروتکل انتقال پرونده اف تی پی عملیاتهای سادهتری مانند بارگذاری، بارگیری، حذف و انتقال فایلها را پشتیبانی میکند. امکانات پیشرفتهتری مانند مدیریت دسترسی، تنظیمات دایرکتوری و قابلیت انتقال بخشهایی از یک فایل را به صورت مستقیم پشتیبانی نمیکند.
- SFTP عملیاتهای پیشرفتهتری را پشتیبانی میکند. علاوه بر عملیات انتقال فایلها، این شامل مدیریت دسترسی به فایلها و دایرکتوریها، تنظیمات سرور، بازیابی فایلها و نسخههای پشتیبان و دستورات مختلف SSH است.
با توجه به این تفاوتها SFTP به عنوان یک پروتکل امنتر و قابلیتهای پیشرفتهتر برای انتقال فایلها در برخی موارد ترجیح داده میشود. با این حال FTP همچنان استفاده میشود و به خصوص در محیطهایی که امنیت کمتری نیاز دارند یا نیاز به سازگاری با سیستمهای قدیمیتر وجود دارد مورد استفاده قرار میگیرد.
چه تفاوتی بین FTPS و SFTP وجود دارد؟
FTPS (FTP over SSL/TLS) و SFTP (SSH File Transfer Protocol) هر دو پروتکلهای امن برای انتقال فایل هستند؛ اما از زیرساختها و مکانیزمهای مختلف برای ایجاد امنیت در ارتباط استفاده میکنند. در ادامه تفاوتهای اصلی بین FTPS و SFTP را بررسی میکنیم:
1. پروتکل ارتباطی
- FTPS بر پایه SSL/TLS استوار است و از شهادتنامههای دیجیتال برای تأیید هویت سرور و رمزنگاری اطلاعات استفاده میکند. ارتباط FTPS بین کلاینت و سرور بر اساس پورت 990 (کنترل) و پورت 989 (داده) برقرار میشود.
- SFTP از SSH (Secure Shell) برای ارتباط امن استفاده میکند. ارتباط SFTP بین کلاینت و سرور بر اساس پورت استاندارد SSH پیشفرض 22 برقرار میشود.
2. اعتبارسنجی هویت
- در FTPS اعتبارسنجی هویت با استفاده از شهادتنامههای دیجیتال انجام میشود. سرور باید یک شهادتنامه دیجیتال مناسب داشته باشد که توسط یک موسسه اعتبارسنجی معتبر صادر شده است.
- در SFTP اعتبارسنجی هویت با استفاده از کلیدهای عمومی و خصوصی RSA یا DSA انجام میشود. این روش اعتبارسنجی هویت را مستقیماً در سطح پروتکل SSH انجام میدهد.
3. پورت استفاده شده
- FTPS برای کنترل و انتقال داده از پورتهای مجزا (990 و 989) استفاده میکند.
- SFTP برای ارتباط از پورت استاندارد )SSHپیشفرض 22) استفاده میکند.
4. رمزنگاری داده
- FTPS از پروتکل SSL/TLS برای رمزنگاری اطلاعات در طول انتقال استفاده میکند.
- SFTP نیز از طریق ارتباط SSH اطلاعات را رمزنگاری میکند.
در کل FTPS و SFTP هر دو پروتکلهای امن برای انتقال فایل هستند؛ اما از زیرساختها و مکانیزمهای متفاوتی برای ایجاد امنیت استفاده میکنند. در انتخاب بین دو پروتکل باید نیازها و محدودیتهای خاص خود را مدنظر قرار داده و با توجه به آنها بهترین گزینه را انتخاب کنید.
بیش از 10 سال هست که به صورت مستمر در زمینه وب فعالیت میکنم و مباحث برنامه نویسی و توسعه نرم افزار و تکنولوژی های جدید رو پیگیری میکنم.